Mediacja i sądownictwo polubowne - Spory można i warto rozwiązywać bez udziału sądu.
Książka lub E-book do kupienia >>KSIĘGARNIA<<
Wstęp
Spory można i warto rozwiązywać bez udziału sądu.
Każdy może znaleźć się w sytuacji jakiegoś sporu. Nie zawsze wymaga to angażowania sądu. W każdej sytuacji można rozważyć skorzystanie z alternatywnych sposobów rozwiązania sporów, takich jak mediacja czy arbitraż.
Taką możliwość daje polski ustawodawca, który wprowadził przepisy prawne dające podstawę do pojednawczego działania poza sądem i pełną akceptację wyników takich postępowań przez Państwo. Idea mediacji, jako alternatywnej metody rozwiązywania konfliktów i sporów, po raz pierwszy pojawiła się w prawie polskim w ustawie z 1991r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, następnie w kodeksach karnych w 1997r., ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich w 2001r., w postępowaniu przed sądami administracyjnymi w 2004r., zaś od 10 grudnia 2005r. instytucja mediacji zaistniała w sprawach cywilnych. Podstawową regulację mediacji w sprawach cywilnych zawierają przepisy art. 183 — 183 Kodeksu postępowania cywilnego.
Nie oznacza to, że we wcześniejszym okresie nie było możliwości osiągnięcia przez strony postępowania sądowego kompromisu i ugodowego załatwienia sporu. Wskazać by można choćby na rozwiązania przyjęte w Kodeksie postępowania cywilnego nakładające na sąd powinność dążenia do ugodowego załatwienia spraw, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne czy też nałożony na sędziego przewodniczącego obowiązek skłaniania stron do pojednania, zwłaszcza na pierwszym posiedzeniu. Obowiązujące przepisy Kodeksu postępowania cywilnego stwarzały i nadal stwarzają także możliwość — w drodze zawezwania do próby ugodowej — uregulowania spraw cywilnych, których charakter na to zezwala, drogą ugody zawartej jeszcze przed wniesieniem pozwu. Do sądu należy zaś ocena, czy treść ugody jest zgodna z prawem, zasadami współżycia społecznego lub czy nie zmierza do obejścia prawa. W Kodeksie postępowania karnego możliwość zawarcia ugody i pojednania przed sądem ustawodawca przewidział w odniesieniu do spraw ściganych z oskarżenia prywatnego.
Postępowania sądowe rzadko kończą się w wyniku zawarcia ugody. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest z pewnością to, że oficjalność procedur sądowych, atmosfera sali sądowej nie sprzyjają pojednaniu, często nie pozwalają stronom na zrozumienie istoty problemu. Sala rozpraw onieśmiela strony, a stres związany z obecnością w sądzie niejednokrotnie bywa paraliżujący. Dodatkowo, w warunkach jawności rozprawy oprócz sędziego, protokolanta, samych stron na sali mogą znajdować się jako publiczność osoby trzecie, niezwiązane z żadną ze stron procesu, co dodatkowo powoduje wzrost napięcia, lęku i braku poczucia bezpieczeństwa. Również obecność na sali rozpraw osób najbliższych przeciwnika procesowego antagonizuje strony, które w takich warunkach dalekie są od podejmowania rozmów o własnych oczekiwaniach czy możliwych rozwiązaniach konfliktu.
Wszystkich tych niedogodności pozbawiona jest mediacja, dzięki czemu daje szansę na rozmowę, próbę zrozumienia racji przeciwnika sporu lub konfliktu i znalezienie konstruktywnego i satysfakcjonującego rozwiązania. Czasami sądy dostrzegają, że w danej sprawie strony mogłyby skorzystać z alternatywnego sposobu rozwiązywania sporu, coraz częściej jednak to same strony sporu wybierają taką drogę.
Alternatywne metody rozwiązywania sporów mogą pomóc w rozwiązaniu problemu dzięki włączeniu do sporu bezstronnej osoby trzeciej, o specjalnych kwalifikacjach, która pomoże w znalezieniu pojednawczego rozwiązania (mediator) bądź rozstrzygnie spór (arbiter) i to właśnie różni od siebie te formy alternatywnych metod rozwiązywania sporów.
Alternatywne metody rozwiązywania sporów zwane są również metodami ADR. Skrót ten pochodzi od angielskiego sformułowania Alternative Dispute Resolution i oznacza alternatywne w stosunku do postępowania sądowego sposoby rozwiązywania sporów. Skrót ten do powszechnego użycia wprowadziła „Zielona Księga w sprawie alternatywnych metod rozwiązywania sporów w sprawach cywilnych i handlowych” opracowana przez Komisję Europejską (19.04.2002 r).
Wśród alternatywnych metod rozwiązywania sporów wyróżnia się mediację, koncyliację, negocjacje i arbitraż (zwany także sądownictwem polubownym). W prawie polskim uregulowane są dwie spośród wskazanych metod ADR, tj. mediacja i arbitraż.
W trakcie postępowania mediacyjnego, mediator zachęca strony do nawiązania dialogu oraz unikania konfrontacji i szukania porozumienia. Strony same wybierają technikę rozwiązania sporu i odgrywają szczególnie aktywną rolę w samodzielnym dążeniu do znalezienia rozwiązania, które będzie dla nich najbardziej odpowiednie. Mediacja daje zatem możliwość wyjścia poza stanowisko o charakterze czysto prawnym i uzyskania zindywidualizowanego rozwiązania odpowiadającego prawdziwemu charakterowi sporu.
W postępowaniu arbitrażowym zaś wyrok jest wydawany na podstawie właściwego prawa, a gdy strony wyraziły na to zgodę — z uwzględnieniem ogólnych zasad prawa i zasad słuszności. Wyrok wydawany jest przez arbitrów wybranych przez strony sporu lub według zasad przez nie ustalonych, a strony mają obowiązek poddania się wyrokowi sądu polubownego.
Podstawową cechą odróżniającą mediację od arbitrażu jest więc samodzielność wypracowanego rozwiązania przez strony i rozwiązanie konfliktu u jego podstaw. Arbitraż zaś jest ukierunkowany na rozstrzygniecie sporu przez sędziego arbitra wybranego wspólnie przez strony.
Rozwój takich instytucji jak mediacje i arbitraż (sądownictwo polubowne) z uwagi na wieloaspektowy wymiar korzyści, jakie przynoszą, zwłaszcza w postaci szybszego załatwiania spraw i oszczędności, a także popularność takich metod rozwiązywania sporów w innych krajach, zasługuje na szczególną troskę Państwa.
Swą popularność i rozwój alternatywne sposoby rozwiązywania sporów zawdzięczają następującym cechom:
— dobrowolności — zarówno o skorzystaniu z mediacji, jak i z postępowania przed sądem polubownym decydują dobrowolnie zwaśnione strony,
— możliwości wyboru mediatora i arbitra,
— możliwości decydowania o dowodach,
— prostocie procedur i szybkości postępowania,
— bezstronności, neutralności i poufności,
— niskim kosztom.
Alternatywne metody rozwiązywania sporów są szansą dla tych, którzy nie potrafią znaleźć sposobu na rozwiązanie konfliktu bez udziału osób trzecich. Pozwalają też stronom pozostającym w sporze na znaczną aktywność w kształtowaniu postępowania, które ma rozstrzygnąć ich spór.
Doświadczenia innych państw członkowskich Unii Europejskiej wskazują, że alternatywne systemy pozasądowego rozwiązywania sporów mogą być o wiele bardziej korzystne dla zwaśnionych stron, w szczególności z uwagi na niższe koszty i krótszy czas rozwiązania sporu w stosunku do postępowania sądowego. Dla stron pozostających w stałych relacjach (rodzinnych, sąsiedzkich, handlowych itp.) najwyższą zaletą jest jednak możliwość budowania co najmniej neutralnych kontaktów w przyszłości.
Tym samym alternatywne metody rozwiązywania sporów pozwalają na budowanie społeczeństwa obywatelskiego, świadomego swej roli i odpowiedzialnego nie tylko za wąsko pojmowany interes własny.
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP
1.1. PRZEWODNIK PO INFORMATORZE
2. MEDIACJA
CO TO JEST MEDIACJA?
JAKIE SĄ ZASADY MEDIACJI?
JAKI JEST CEL MEDIACJI?
JAKIE SĄ ZALETY MEDIACJI?
2.1. MEDIACJA W SPRAWACH CYWILNYCH
W JAKICH SPRAWACH CYWILNYCH MOŻE BYĆ PROWADZONA MEDIACJA?
KIEDY PROWADZI SIĘ MEDIACJĘ?
JAKA JEST PODSTAWA PROWADZENIA MEDIACJI?
CO POWINNA ZAWIERAĆ UMOWA O MEDIACJĘ?
KIEDY SĄD MOŻE WYDAĆ POSTANOWIENIE O SKIEROWANIU STRON DO MEDIACJI?
CO ZAWIERA POSTANOWIENIE SĄDU O SKIEROWANIU STRON DO MEDIACJI?
KIEDY NASTĘPUJE WSZCZĘCIE MEDIACJI?
CO POWINIEN ZAWIERAĆ WNIOSEK O PRZEPROWADZENIE MEDIACJI?
KIEDY NIE DOCHODZI DO WSZCZĘCIA MEDIACJI?
KIEDY NIE PROWADZI SIĘ MEDIACJI?
KIM JEST MEDIATOR?
KTO MOŻE BYĆ MEDIATOREM?
JAK MOŻNA ZNALEŹĆ MEDIATORA?
CZY MEDIATOR MOŻE ODMÓWIĆ PROWADZENIA MEDIACJI?
JAK PRZEBIEGA POSTĘPOWANIE MEDIACYJNE?
JAKA JEST TREŚĆ PROTOKOŁU Z PRZEBIEGU MEDIACJI?
GDZIE JEST PRZECHOWYWANY PROTOKÓŁ Z PRZEBIEGU MEDIACJI?
CZY WYSTARCZY SAMO ZAWARCIE UGODY PRZED MEDIATOREM?
CZY WNIOSEK O ZATWIERDZENIE UGODY PODLEGA OPŁACIE?
KIEDY SĄD ODMÓWI ZATWIERDZENIA UGODY ALBO NADANIA JEJ KLAUZULI WYKONALNOŚCI?
JAKA JEST MOC PRAWNA UGODY ZAWARTEJ PRZED MEDIATOREM?
JAKIE SĄ KOSZTY MEDIACJI W SPRAWACH CYWILNYCH?
KTO POKRYWA KOSZTY MEDIACJI?
CZY MEDIATOROWI NALEŻY SIĘ WYNAGRODZENIE, JEŚLI STRONY NIE DOSZŁY DO POROZUMIENIA?
CZY STRONA MOŻE SIĘ UBIEGAĆ O ZWOLNIENIE JEJ PRZEZ SĄD OD KOSZTÓW MEDIACJI?
W JAKI SPOSÓB SĄ ROZLICZANE KOSZTY MEDIACJI POMIĘDZY STRONAMI POSTĘPOWANIA SĄDOWEGO?
JAKIE MOGĄ BYĆ KONSEKWENCJE DLA OSOBY, KTÓRA WYRAZIŁA ZGODĘ NA MEDIACJĘ, A NASTĘPNIE ODMÓWIŁA PODDANIU SIĘ MEDIACJI?
2.1.1. MEDIACJA GOSPODARCZA ORAZ WYNIKAJĄCA Z PRAWA PRACY
DLACZEGO MEDIACJE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW?
CO MEDIACJA DAJE PRZEDSIĘBIORCY?
CZEMU MEDIACJA A NIE SĄD?
JAK SKIEROWAĆ SPÓR DO MEDIACJI?
JAK WYBRAĆ MEDIATORA?
JAKIE SPRAWY GOSPODARCZE I Z ZAKRESU PRAWA PRACY MOŻNA KIEROWAĆ DO MEDIACJI?
JAKIE KORZYŚCI DAJE MEDIACJA?
2.1.2. MEDIACJA W SPRAWACH RODZINNYCH
WPROWADZENIE
DLACZEGO W SPRAWACH RODZINNYCH WARTO KORZYSTAĆ Z MEDIACJI?
W JAKICH SYTUACJACH MOŻNA SKORZYSTAĆ Z MEDIACJI? SPORY ROZWODOWE I OPIEKUŃCZE
CO SIĘ DZIEJE Z RODZINĄ W ROZWODZIE?
PLAN OPIEKI RODZICIELSKIEJ — OGÓLNA ZAWARTOŚĆ
SPOSÓB PODEJMOWANIA BIEŻĄCYCH DECYZJI I ZASADY MODYFIKACJI PLANU OPIEKI RODZICIELSKIEJ
INNE SPRAWY, W KTÓRYCH MOŻNA SKORZYSTAĆ Z MEDIACJI
KONFLIKTY WOKÓŁ OPIEKI NAD OSOBAMI O SZCZEGÓLNYCH POTRZEBACH
W JAKICH PRZYPADKACH MEDIACJA NIE BĘDZIE POMOCNA?
CO WARTO WIEDZIEĆ, BY SKORZYSTAĆ Z MEDIACJI JAK ROZPOCZĄĆ MEDIACJĘ?
JAK WYBRAĆ MEDIATORA?
JAKIE SĄ KOSZTY MEDIACJI?
JAK DŁUGO TRWA MEDIACJA?
CO WARTO WIEDZIEĆ, BY DOBRZE PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO MEDIACJI?
CO SIĘ DZIEJE Z UGODĄ ZAWARTĄ W MEDIACJI?
CO JEŚLI MEDIACJA NIE ZAKOŃCZY SIĘ POROZUMIENIEM?
2.1.3. TRANSGRANICZNA MEDIACJA DWUNARODOWOŚCIOWYCH RODZIN
WPROWADZENIE
CO KONWENCJA HASKA MÓWI O UPROWADZENIU DZIECKA?
KTO POMAGA RODZICOWI, KTÓREMU UPROWADZONO DZIECKO?
CZYM WYRÓŻNIA SIĘ DWUNARODOWOŚCIOWA MEDIACJA RODZINNA?
W CZYM POMAGA DWUNARODOWOŚCIOWA MEDIACJA RODZINNA?
2.2. MEDIACJE W SPRAWACH KARNYCH I W SPRAWACH Z NIELETNIM SPRAWCĄ CZYNU KARALNEGO
WPROWADZENIE
JAKI JEST CEL MEDIACJI W SPRAWACH KARNYCH?
CO TO JEST MEDIACJA W SPRAWACH KARNYCH?
CO TO JEST MEDIACJA W SPRAWACH NIELETNICH?
JAKIE SĄ ZALETY MEDIACJI W SPRAWACH KARNYCH?
KTO MOŻE SKIEROWAĆ SPRAWĘ DO MEDIACJI W SPRAWACH KARNYCH?
KTO MOŻE SKIEROWAĆ W SPRAWIE NIELETNICH DO MEDIACJI?
W JAKICH SPRAWACH KARNYCH I W SPRAWACH NIELETNICH MOŻE BYĆ PROWADZONA MEDIACJA?
KIEDY PROWADZI SIĘ MEDIACJĘ W POSTĘPOWANIU KARNYM?
KIEDY PROWADZI SIĘ MEDIACJĘ W SPRAWACH NIELETNICH?
JAKA JEST PODSTAWA PROWADZENIA MEDIACJI?
JAK DŁUGO TRWA MEDIACJA?
CO POKRZYWDZONY I SPRAWCA MOGĄ OSIĄGNĄĆ W WYNIKU MEDIACJI?
JAK PRZEBIEGA SPOTKANIE POKRZYWDZONEGO I SPRAWCY NA MEDIACJI?
KIM JEST MEDIATOR?
CO TO JEST UGODA MEDIACYJNA I JAKIE JEST JEJ ZNACZENIE PRAWNE?
CZY Z PRZEBIEGU MEDIACJI SPORZĄDZA SIĘ JAKIEŚ DOKUMENTY?
JAKIE SĄ KOSZTY MEDIACJI?
JAKIE SĄ KONSEKWENCJE DLA OSOBY, KTÓRA NIE WYRAŻA ZGODY NA UCZESTNICTWO W MEDIACJI, NIE PRZYSTĄPIŁA DO MEDIACJI LUB COFNĘŁA WCZEŚNIEJ WYRAŻONĄ ZGODĘ NA MEDIACJĘ?
3. SĄDOWNICTWO POLUBOWNE/ARBITRAŻ
CO TO JEST SĄDOWNICTWO POLUBOWNE/ARBITRAŻ?
W JAKICH FORMACH PRAWNYCH MOGĄ DZIAŁAĆ SĄDY POLUBOWNE?
KTO MOŻE ZDECYDOWAĆ O ROZPOZNANIU SPRAWY PRZEZ SĄD POLUBOWNY?
KTO DECYDUJE O MIEJSCU POSTĘPOWANIA?
JAKA JEST PODSTAWA PRAWNA DZIAŁANIA SĄDÓW POLUBOWNYCH?
JAKI WARUNEK MUSI BYĆ SPEŁNIONY ABY SĄD POLUBOWNY MÓGŁ ROZSTRZYGAĆ W SPRAWIE?
CO TO JEST ZAPIS NA SĄD POLUBOWNY?
CO POWINIEN ZAWIERAĆ ZAPIS NA SĄD POLUBOWNY?
W JAKIEJ FORMIE NALEŻY SPORZĄDZIĆ ZAPIS NA SĄD POLUBOWNY?
JAKIE SĄ CECHY UMOWY O ZAPIS NA SĄD POLUBOWNY?
CZY MOŻNA WNIEŚĆ POWÓDZTWO DO SĄDU POWSZECHNEGO, JEŚLI WCZEŚNIEJ ZAWARTO UMOWĘ O ZAPIS NA SĄD POLUBOWNY?
JAKIE SĄ SKUTKI PRAWNE ZAPISU NA SĄD POLUBOWNY?
CZY DOPUSZCZALNA JEST ZMIANA LUB UZUPEŁNIENIE ZAPISU NA SĄD POLUBOWNY?
JAKIE SPRAWY MOGĄ BYĆ ROZPOZNAWANE PRZEZ SĄDY POLUBOWNE?
CO TO ZNACZY, ŻE SĄDY POLUBOWNE MOGĄ ROZSTRZYGAĆ TYLKO SPRAWY MOGĄCE BYĆ PRZEDMIOTEM UGODY SĄDOWEJ?
JAKI JEST SKŁAD SĄDU POLUBOWNEGO?
KTO MOŻE BYĆ ARBITREM I KTO GO WYBIERA?
JAKIE PRZEPISY OKREŚLAJĄ SPOSÓB WYBORU ARBITRA?
KTO OCENIA DZIAŁANIA ARBITRA?
CZY DOPUSZCZALNE JEST WYŁĄCZENIE ARBITRA?
CZY MOŻLIWE JEST ODWOŁANIE ARBITRA?
CZY ARBITER MA PRAWO DO WYNAGRODZENIA?
JAKIE SĄ ZASADY POSTĘPOWANIA PRZED SĄDEM POLUBOWNYM?
JAKA JEST MOC PRAWNA WYROKU SĄDU POLUBOWNEGO?
CO POWINIEN ZAWIERAĆ WNIOSEK O UZNANIE LUB STWIERDZENIE WYKONALNOŚCI WYROKU SĄDU POLUBOWNEGO?
KIEDY SĄD POWSZECHNY ODMAWIA UZNANIA ALBO STWIERDZENIA WYKONALNOŚCI WYROKU SĄDU POLUBOWNEGO LUB UGODY PRZED NIM ZAWARTEJ?
JAK PRZEBIEGA PROCEDURA UZNANIA ALBO STWIERDZENIA WYKONALNOŚCI WYROKU SĄDU POLUBOWNEGO LUB UGODY PRZED NIM ZAWARTEJ?
CZY WYROK SĄDU POLUBOWNEGO MOŻE ZOSTAĆ UCHYLONY?
KIEDY JEST MOŻLIWE UCHYLENIE WYROKU SĄDU POLUBOWNEGO?
JAKIE SĄ KOSZTY POSTĘPOWANIA PRZED SĄDEM POLUBOWNYM?
JAKIE SĄ KORZYŚCI PODDANIA SPORU DO ROZSTRZYGNIĘCIA SĄDOWI POLUBOWNEMU?